Rachel de Jong en haar zonen, gemeenteontvanger Jacob Koppel, papiermaker Lijpman van Rees, synagogevoorganger Freerk Hoogstraal en zijn opvolger Lion Slagter, de families Van Son, Wijler en Goudsmit, ‘Goedkope’ Simon Noach en zijn nakomelingen, raadslid Henriëtte Hoogstraal-De Haan, de vier Groenberg-broers, Philip Fuldauer en Pauline Vomberg, Greta Swart, Mischa Hillesum en Saartje Herz-Glas. Allemaal namen van mensen die een rol spelen in de geschiedenis van Joods Apeldoorn. Hun verhalen zijn verweven met de groei en ontwikkeling van Apeldoorn, met de vestiging van deze Joodse instelling in Nederland, Het Apeldoornsche Bosch, en met de Shoah; de ramp die de Joodse gemeenschap in de jaren 1940-1945 decimeerde.

De publicatie Een geschiedenis van Joods Apeldoorn biedt een rijk geïllustreerd overzicht van en kennismaking met Joods Apeldoorn; van de Joodse gemeenschap zoals die zich rond 1800 in het toenmalig dorp Apeldoorn vestigde en gaandeweg een vertrouwd deel van het lokale leven ging uitmaken en van Het Apeldoornsche Bosch; de grootste Joodse instelling in Nederland die vanzelfsprekend ook van grote invloed was op de Joodse gemeenschap in Apeldoorn en elders. De Shoah is zonder twijfel de meest ingrijpende gebeurtenis in de geschiedenis van Joods Apeldoorn, maar ook de periode daarvoor en daarna komen in deze uitgave aan de orde.

Naast de geschiedenis van de Joodse gemeenschap en Het Apeldoornsche Bosch kent Apeldoorn in de oorlogsjaren ook een beladen' geschiedenis. Van 1943 tot het eind van de oorlog was Apeldoorn het bestuurlijk hart van bezet Nederland. Dat is geen verhaal van de Apeldoornse Joodse gemeenschap, maar wel een gegeven dat die gemeenschap immense schade toegebracht heeft. Aan die beladen geschiedenis van Apeldoorn, aan die schaduwkant, is een apart hoofdstuk gewijd.

Naast een historisch verhaal is de publicatie ook een gids, gevuld met bronnen, verwijzingen en informatie over de Joodse geschiedenis van Apeldoorn. Het is een historische overzicht en tegelijk een momentopname; een opmaat naar jaarlijkse activiteiten in de vorm van een Joodse erfgoedkalender die nog meer mensen in staat stelt kennis te nemen van dit bijzondere stuk Apeldoornse geschiedenis.

Een geschiedenis van Joods Apeldoorn - een gids langs Joods Erfgoed in Apeldoorn van de 18de tot in de 21ste eeuw, onderzoek en tekst: archivaris en historicus Stefan Rutten (CODA), eindredactie: Eva Schaap (CODA), vormgeving: Degen en Leideritz, ISBN: 97890808132306.

Het boek is te koop in CODA Winkel (€ 12,50) en u kunt het bestellen door een mail sturen naar pr@coda-apeldoorn.nl o.v.v. uw gegevens, bankrekeningnummer en het aantal gewenste exemplaren. Houdt u dan rekening met verzendkosten a € 7,50.

Historische informatie en bronnen

Hieronder vind je een opsomming van de websites die worden genoemd in de boekuitgave Een geschiedenis van Joods Apeldoorn (2025).

Het Apeldoornsche Bosch
‍www.apeldoornschebosch.nl

Gedenkstenen Joods Apeldoorn
‍www.gedenkstenen-apeldoorn.nl  

Beladen geschiedenis Apeldoorn
‍www.beladengeschiedenis-apeldoorn.nl

Apeldoorn en de oorlog
‍www.apeldoornendeoorlog.nl 

Het grote verhaal van Apeldoorn
‍www.hetgroteverhaalvanapeldoorn.nl 

Nederlands Israëlitische Gemeente De Stedendriehoek Apeldoorn -
Deventer - Zutphen
www.nigdestedendriehoek.nl 

Liberaal Joodse Gemeente Gelderland
‍www.ljggelderland.nl

Liberaal Joodse Gemeente Twente
‍www.ljgtwente.nl

Joods Apeldoorn
‍www.joodsapeldoorn.nl

Joods Maatschappelijk werk
‍www.joodswelzijn.nl

Joodse Geestelijke Gezondheidszorg
www.sinaicentrum.nl

Joods Monument
‍www.joodsmonument.nl 

Joods Cultureel Kwartier
www.jck.nl

CODA Archief
‍www.coda-apeldoorn.nl/archief

Stadsarchief Amsterdam
‍www.amsterdam.nl/stadsarchief

- Archief 1066: Vereeniging Centraal Israëlietisch Krankzinnigengesticht in Nederland
https://archief.amsterdam/inventarissen/details/1066/

NIOD - instituut voor oorlogs-, holocaust en genocidestudies
www.niod.nl

Oorlog voor de Rechter
‍www.oorlogvoorderechter.nl

Delpher – nationale krantenbank
www.delpher.nl

• Centraal blad voor Israëlieten in Nederland
• Nieuw Israëlietisch Weekblad
• Apeldoornsche Courant
• Nieuwe Apeldoornsche Courant

Educatie

CODA, Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch
en Nationaal Ereveld Loenen
Hanna’s reis
Vrijheid en Vriendenalbum
Vriendschap en Vrijheid is… kleur bekennen!
De Cirkel
www.apeldoornschebosch.nl/educatie-programmas 

Na de oorlog
www.nadeoorlog.nl

Burgerschapen vrijheid (MBO)
blog3.han.nl/vrijheid

CODA en Gedenkstenen Joods Apeldoorn
Bijwonen gedenksteenlegging en gastlessen
Educatieve uitgave Het kind is er niet meer
www.gedenkstenen-apeldoorn.nl

Nationaal Ereveld Loenen
Oog in oog
www.oorlogsgravenstichting.nl/educatie

Werkgroep Gedenken en Herdenken (Stichting Bevrijding’45)
www.apeldoornendeoorlog.nl/educatie

Nederlands Veteranen Instituut
‍Wat zou jij beslissen?
www.nlveteraneninstituut.nl/educatie/watzoujijbeslissen

Overzicht van educatief aanbod m.b.t. de Holocaust in Nederland
www.leeroverdeholocaust.nl

Audiotours en wandelroutes 

Apeldoorns Gidsen Collectief (AGC)
www.apeldoornsgidsencollectief.nl
Verzorgt begeleide wandelroutes over Het Apeldoornsche Bosch, de beladen geschiedenis van Apeldoorn en de bevrijding van Apeldoorn.

Oorlogspad
www.opoorlogspad.nl
Gelderse wandelroutes met verhalen over de Tweede Wereldoorlog, met o.a. een route die betrekking heeft op Het Apeldoornsche Bosch

Liberation Route Europe
www.liberationroute.com
thematische auto-, wandel- en fietsroutes aangeboden

www.wandel.nl
Wandelingen door bevrijd Nederland te vinden.

Musea, herinneringscentra en gedenkplaatsen, gewijd aan de geschiedenis vande Joden in Nederland, de Tweede Wereldoorlog en de Shoah

In Nederland:

Airborne Museum Oosterbeek
www.airbornemuseum.nl

Bevrijdingsmuseum Zeeland Nieuwdorp
www.bevrijdingsmuseumzeeland.nl 

Etty Hillesum Centrum Deventer
www.ettyhillesumcentrum.nl 

Fries Verzetsmuseum Leeuwarden
www.friesverzetsmuseum.nl

Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch
www.apeldoornschebosch.nl

Herinneringscentrum Kamp Westerbork
www.kampwesterbork.nl

Joods Cultureel Kwartier Amsterdam (NationaalHolocaustmuseum, Joods Museum, Portugese Synagoge en Hollandsche Schouwburg)
www.jck.nl  

Museum Collectie ’40-’45 Beekbergen
www.collectie4045.nl

Museum Het Verscholen Dorp Vierhouten
www.verscholendorpvierhouten.nl 

Museum Rotterdamwww.museumrotterdam.nl/40-45-nu 

Museum Sjoel Elburg
www.sjoelelburg.nl 

Nationaal Ereveld Loenen www.oorlogsgravenstichting.nl/begraafplaatsen/nationaal-ereveld-loenen   

Nationaal Monument Kamp Amersfoort
www.kampamersfoort.nl 

Nationaal Monument Kamp Vught
www.nmkampvught.nl

Nationaal Monument Oranjehotel Scheveningen
www.oranjehotel.org

Nationaal Onderduikmuseum Aalten
www.nationaalonderduikmuseum.nl

Oorlogsmuseum Overloon
‍www.oorlogsmuseum.nl 

Stichting Joods Erfgoed Harderwijkwww.stichtingjeh.nl

Verzetsmuseum Amsterdam
www.verzetsmuseum.org

Vrijheidsmuseum Groesbeek
www.vrijheidsmuseum.nl 

Overzicht te vinden van de monumenten in Nederland. www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten

Overzicht van de monumenten in Apeldoorn
www.apeldoornendeoorlog.nl

In Europa:

Gedenkstätte Neuengamme
www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de 

Gedenkstätte Buchenwald
www.buchenwald.de 

Gedenkstätte Bergen-Belsen
www.bergen-belsen.de 

Gedenkstätte Sachsenhausenwww.sachsenhausen-sbg.de

Gedenkstätte Esterwegen
www.gedenkstaette-esterwegen.de

Gedenkstätte Husum-Schwesing
www.gedenkstaette-husum-schwesing.de

Gedenkstätte Dachau
www.kz-gedenkstaette-dachau.de

KZ-Gedenkstätte Flossenbürg
www.gedenkstaette-flossenbuerg.de

KZ-Gedenkstätte Mauthausen
www.mauthausen-memorial.org 

Lieux de mémoire Natzweiler-Struthof
www.natzweiler.eu enwww.struthof.fr

Mahn‑ und Gedenkstätte Ravensbruck
www.ravensbrueck-sbg.de

Memoriaal, museum en onderzoekscentrum Kazerne Dossin
www.kazernedossin.eu 

Miejsce pamięcia i Muzeum / Gedenkplaats en MuseumAuschwitz-Birkenau www.auschwitz.org

Muzeum Groß-Rosen
www.de.gross-rosen.eu

Museum i Miejsce pamięci / Museum en Gedenkplaats Sobibor
www.sobibor-memorial.eu

Památník Terezín / Gedenkplaats Theresienstadt
www.pamatnik-terezin.cz

‍