Er is nog meer te ontdekken

Tegen de achtergrond van ontwikkelingen in de medische wetenschap, de psychiatrie en de Nederlandse samenleving, ontstaat tegen het einde van de vorige eeuw een specifieke voorziening voor Joodse geestelijke gezondheidszorg. Na een aarzelende start komt de Joodse Geestelijke Gezondheidszorg (JGG, toen Centraal Israëlietisch Krankzinnigengesticht (CIK) geheten) tussen de beide wereldoorlogen tot bloei.


Na de Tweede Wereldoorlog worden al gauw initiatieven genomen om de JGG weer een eigen plaats te geven in de Nederlandse gezondheidszorg. Het Sinai-Centrum ontstaat en biedt zowel ambulante als klinische psychiatrische zorg. Al spoedig wordt het Sinai-Centrum een van de belangrijkste centra voor behandeling van Joden met hun oorlogstrauma's.

Het onderzoek naar de geschiedenis van de Joodse geestelijke gezondheidszorg in Nederland leidde tot een fraai uitgegeven, in zwart-wit geïllustreerd en goed gedocumenteerd boek, met veel aandacht voor een nauwgezette weergave van feiten.

Wie in tranen zaait, Uitgeverij Van Gorcum,
ISBN 9789023229940, 1997, hardcover, 201 pagina's (eindredactie Renate G. Fuks-Mansfeld en Armand Sunier)

Op 10 augustus 1925 worden Abraham Mossel en zijn verloofde Hendrina Schweiger gefotografeerd op de Dam. Ze staan beiden met een fiets aan de hand – Bram heeft een aanhangwagentje met kampeerspullen – omringd door nieuwsgierig publiek. Jong en vol idealen waren ze. Ze rookten niet, ze dronken niet, ze waren tegen de dienstplicht, ze geloofden in een simpel leven. En ze trokken de wijde wereld in. Te voet, op de fiets. Geen cent op zak. Hun vertrekpunt was de Dam.

Geestdriftige jonge mannen en vrouwen,twintigers, afkomstig uit arbeiderswijken in Den Haag, Delft en Amsterdam. Ze vonden elkaar in hun idealen: geheelonthouders waren ze, vegetariërs, strijdend voor sociale gelijkheid en op zoek naar vrijheid in de natuur. Ze noemden zichzelf ‘De Wereldwandelaars’, en in de zomer van 1911 vertrokken ze vanaf de Dam voor een voetreis van jaren. Onderweg deden ze voor kranten verslag van hun avonturen – tot de Grote Oorlog de kleine karavaan in Palestina met een schok tot stilstand bracht.

Hendrina Schweiger werd in 1938 opgenomen in Het Apeldoornsche Bosch. Van hieruit is zij met haar medebewoners in januari 1943 op de trein gezet naar Auschwitz, waar haar leven eindigde in de gaskamer.

Auteur en historicus Wim Willems reconstrueert niet alleen de  de strijd die de vrienden voerden om los te breken uit hun milie,u maar hij richtte met zijn boek ook een klein monument op voor Hendrina Schweiger.

Bestel het boek hier.

‍

‍

‍

‍

‍

Lex van Weren was een van de grote trompettisten van de vorige eeuw. Hij maakte furore als dirigent van het City Theater Orkest in Amsterdam. Hij was in 1964 een van de eersten die een Gouden Harp ontving, vanwege zijn grote verdiensten voor de Nederlandse lichte muziek. Over zijn oorlogsherinneringen zweeg Van Weren. Totdat schrijver Dick Walda hem in 1980 wist over te halen zijn ongelofelijke verhaal te vertellen.

Van Weren bleek Auschwitz te hebben overleefd. Zijn optredens in het ‘kamporkest’ verschaften hem een positie die hem niet alleen in staat stelde zichzelf te redden, maar ook anderen tot steun te zijn – zelfs tijdens de beruchte dodenmars door Duitsland. Met zijn verhaal wilde Van Weren (1920-1996) oproepen tot waakzaamheid: ‘Vrijheid is het kostbaarste goed dat wij bezitten.’ Een boodschap die nog steeds niets aan urgentie heeft verloren.

Trompettist in Auschwitz - herinneringen van Lex van Weren (met inleiding van Eric Vloeimans), Uitgeverij Balans, ISBN 9789463820899, 2020, paperback, 120 pagina's

Bestel het boek hier.

Op 15 juli 2017 was het 75 jaar geleden dat het eerste transport van ruim duizend Joden vanuit Westerbork naar Auschwitz vertrok. Er zouden meer dan honderd transporten volgen.
De gegevens over de transporten bevinden zich in het oorlogsarchief van het Nederlandse Rode Kruis.



In De deportaties uit Nederland 1940-1945 wordt aan de hand van foto's van documenten getoond welke verhalen zich in dat archief bevinden. Zo wordt verteld over de razzia's in februari 1941, de ontruiming van het Apeldoornsche Bos, het kindertransport uit Vught, een overlevende van Sobibor en over de laatste maanden in het leven van Anne Frank. Het boek geeft een indringend beeld van de transporten uit Nederland naar de kampen.

De deportaties uit Nederland 1940-1945 - Portretten uit de archieven, Guus Luijters, Raymond Schütz en Marten Jongman, uitgeverij Nieuw Amsterdam, ISBN 9789046822456, 2017, hardcover, 224 pagina's. Het dossier van Het Apeldoornsche Bos beslaat de pagina's 11 tot en met 133.

De brieven in dit boek zijn tussen 1940 en 1943 geschreven door Claartje van Aals. Zij werd in 1940 verpleegster in Het Apeldoornsche Bosch. De brieven zijn gericht aan haar beste vriendin Aagje Kaagman die in Utrecht woonde. Claartje vertelt over haar leven in het ziekenhuis, haar werk, haar vrienden, uitgaan en plezier maken. Ook vertelt zij haar vriendin over de toenemende dreiging voor Joden.


Samensteller Suzette Wyers kreeg in 1993 bij het maken van een televisiedocumentaire over Het Apeldoornsche Bosch de brieven van Claartje te lezen en vond dat die meer aandacht verdienden. Terecht, want deze vrolijke, heel gewone brieven krijgen een extra dimensie door de heel nuchtere opmerkingen over weer nieuwe maatregelen tegen de Joden, die hun climax vinden in de laatste brief over de ontruiming en het vertrek van patiënten.

‍

Als ik wil kan ik duiken, uitgeverij De Bezige Bij, ISBN 9789060054758, paperback, 113 pagina's

Verlies niet de moed zijn de laatste woorden van de oma van Hella de Jonge. Een afscheidsgroet voordat ze werd afgevoerd naar Auschwitz. Het velletje waarop ze geschreven zijn, vond Hella in een doos die haar vader bij een verhuizing weg wilde doen omdat de inhoud hem te zeer met de oorlog confronteerde. Hella neemt haar vader mee naar Apeldoorn, naar een sloot die hij samen met zijn vrouw oversprong, de vrijheid tegemoet.

Verlies niet de moed, Hella de Jonge-Asser, Uitgeverij De Bezige Bij, ISBN 9789023493662, 2015, hardcover, 96 pagina's

‍

Judith worstelt met haar achtergrond. Ze groeide op bij haar oma, een Auschwitz-overlever. Inmiddels dementeert haar oma en leeft ze steeds meer in haar traumatische verleden. Om dichter bij haar te komen en haar verleden te begrijpen, gaat Judith als figurant spelen in een film over de Tweede Wereldoorlog. Maar kan fictie de brug tussen verschillende generaties, tussen slachtoffer en buitenstaander, wel slaan?

In Draaidagen richt de verteller zich rechtstreeks tot haar oma. Ze vertelt niet alleen over de dagen op de set, maar ook over oma’s jeugd en geschiedenis. Door deze bijzondere vertelvorm zit Bianca Boer niet alleen de lezer dicht op de huid, maar staat ze toe dat Judith haar verwarde oma haar verhaal teruggeeft. En hebben we niet allemaal een verhaal nodig? Bianca Boer schreef met Draaidagen een ontroerende, ingenieuze debuutroman over trauma, de oorlog, familiebanden en verhalen.

Draaidagen, Bianca Boer, Uitgeverij Atlas Contact, ISBN 9789025455576, paperback, 272 pagina's

Bestel het boek hier.

Ik las deze roman met toenemende beklemming en met toenemende bewondering voor de ingenieuze opzet die dieper ingrijpt dan een abstract betoog over defictionalisering van oorlogsmisdaden. Boer schreef een indrukwekkend boek over de verwerking van oorlog. Haar koele documentairestijl stelde haar in staat de onderliggende emoties overtuigend op me over te brengen.

Kees 't Hart in de Groene Amsterdammer

Hanna’s reis is het verhaal van een meisje dat terechtkomt in de Het Apeldoornsche Bosch. Het is 1942 en in Amsterdam worden de Joden uit hun huizen gehaald. Ook Hanna’s familie. In Het Apeldoornsche Bosch lijken ze veilig. Maar op 21 januari 1943 wordt de inrichting plotseling ontruimd. Wie niet kan vluchten, moet mee. De trein gaat direct naar Auschwitz.‍

Het belangrijkste thema van het boek, de ontruiming van Het Apeldoornsche Bosch in de nacht van 21 op 22 januari 1943, heeft enorme impact gehad op de geschiedenis. CODA hecht veel belang aan dit verhaal en heeft Martine Letterie daarom gevraagd het in een kinderboek te verwerken.

Hanna's Reis, Martine Letterie, Uitgeverij Leopold,
ISBN 9789025859282, 2012, hardcover, 144 pagina's

Bestel het boek hier

‍

Geschiedenis van patienten en personeel van Het Apeldoornsche Bosch gedurende de bezetting.

Het Apeldoornsche Bosch - Joods-psychiatrische inrichting 1909-1943, Uitgeverij De Voorstad, ISBN 9072590031, 1989,
44 pagina's

‍

‍

Hij was verantwoordelijk voor de deportatie van meer dan tachtigduizend Joden vanuit Westerbork naar de vernietigingskampen. Albert Konrad Gemmeker, commandant van Kamp Westerbork. Na de oorlog kreeg hij tien jaar. Wegens goed gedrag was hij na zes jaar weer vrij en in 1951 keerde hij terug naar zijn geboortestad Düsseldorf.

SS-Obersturmführer Albert Gemmeker was charmant en een bureaucraat die zijn meerderen blindelings gehoorzaamde. Hij heeft zijn leven lang ontkend dat hij wist welk lot de Joden in het oosten te wachten stond. Na zijn terugkeer naar Düsseldorf probeerde de Duitse justitie nog bijna twintig jaar zijn onbevredigende berechting in Nederland te corrigeren, uiteindelijk zonder resultaat.

Voor Gemmeker deed Ad van Liempt jarenlang onderzoek. Hij las vaak geheime dossiers in Nederlandse en Duitse archieven en sprak  met twee nog levende dochters van Gemmeker. Het resultaat is een indringende biografie van een sluwe schrijftafelmoordenaar, een verhaal vol cynisme en machtsmisbruik, met daartegenover de peilloze tragiek van Gemmekers slachtoffers.

Gemmeker, Ad van Liempt, Uitgeverij Balans, ISBN 9789460039799, 2019, hardcover, 382 pagina's

Bestel het boek hier.

Fotograaf en auteur Saskia Aukema was verbijsterd toen ze ontdekte dat haar oudtante Annie in Kamp Westerbork trouwde met haar Hans. Ze wist niet dat trouwen in een doorgangskamp mogelijke was en wilde na haar ontdekking alles weten over de huwelijken die in het kamp voltrokken werden.

Annie Prenger en Hans van Witsen, verpleegster en tuinman in Het Apeldoornsche Bosch, waren niet de enigen. Maar liefst 261 stellen trouwden in het doorgangskamp. Tot de dood ons scheidt beschrijft hun verhalen en toont trouwfoto's, bruidsmenu's, felicitatiekaarten, brieven en foto's van het terrein. Het boek geeft een levendig beeld van de huwelijken maar ook hoe Albert Gemmeker, commandant van Kamp Westerbork, een façade optrok voor wat de echtparen te wachten stond.

Bestel het boek hier.

‍

Sinds de middeleeuwen zijn er Joden in Nederland. Vanaf die tijd kenden zij een bijzondere en eigen geschiedenis: van de Sefardische rijkdom en het baanbrekende denken van Spinoza tot de armoede van de Amsterdamse Jodenbuurt en de verschrikkingen van de Holocaust.


Zij namen volop deel aan de bloei van handel en cultuur tijdens de Nederlandse Gouden Eeuw, waren inzet van felle debatten in het tijdperk van Verlichting en Revolutie, zochten en vonden daarna hun eigen weg naar emancipatie en integratie.

Na de verwoestingen van de Duitse bezetting ontstond er voorzichtig een naoorlogs Nederlands Joods leven dat zich weer een plaats in de Nederlandse samenleving heeft verworven.

Het fascinerende, aangrijpende en soms gruwelijke verhaal van de Joden in Nederland, en hun grootse bijdrage aan de geschiedenis van Nederland, wordt als nooit tevoren verteld in het schitterende standaardwerk van Hans Blom c.s.

‍

Geschiedenis van de Joden in Nederland, Hans Blom c.s., Uitgeverij Balans, ISBN 9789460034398, 2017, hardcover, 620 pagina's

Bestel het boek hier.

Heel Nederland leek op 5 mei 1945 eindelijk officieel bevrijd. Maar de vrede begon niet meteen. Dronken SS’ers schoten in het wilde weg om zich heen. Een verzetsstrijdster werd dodelijk getroffen door een kogelregen die haar voordeur doorboorde. Een onderduikster, die na lange jaren voor het raam naar buitenstond te kijken, werd het slachtoffer van weer een ander vuurgevecht.

De schietpartij op de Dam, waarbij 32 mensen omkwamen, is het bekendste tragische incident uit de bevrijdingsdagen. Maar tijdens haar onderzoek in vele, vaak lokale, bronnen ontdekte journalist Marjolein Bax in de chaotische dagen tussen 4 en 8 mei nogv eel meer dramatische confrontaties. Het is een relatief onbekend gegeven dat ongeveer tweehonderd mensen het leven verloren tijdens de Bevrijding, in plaatsen als Zoetermeer, Amersfoort, Leersum en Mijnsheerenland.

In Een wrang feest tekent Bax hun verhalen op en laat ze zien hoe moeilijk het is om van de ene dag op de andere te stoppen met de oorlog, hoe overmoed en wraakgevoelens in botsing komen met wantrouwen, angst en paniek en hoe snel blijdschap om kan slaan in verdriet.

Een wrang feest. Hoe velen de bevrijding niet overleefden, Marjolein Bax, Uitgeverij Balans, ISBN 9789463820837, paperback, 288 pagina’s

Bestel het boek hier

‍

Van 1940 tot 1944 houdt de in Nederland wonende Duits-Joodse Paula Bermann een dagboek bij. Dat doet ze in het Kurrentschrift, een Duitse schrijfmethode die nog maar weinigen kunnen lezen. Het dagboek vormt een beklemmend verslag over de wereld in oorlog en tussen de regels door klinkt haar weerzin tegen een opgelegde identiteit: zowel Duits als Joods. Als Duitse wordt ze gewantrouwd, als Joodse opgejaagd.

Bermanns dagboekaantekeningen zijn doortrokken van weemoed, boosheid, zorg om haar kinderen, afkeer van haar landgenoten en angst voor verraad. Het dagboek eindigt abrupt. In het voorjaar van 1944 worden Paula, haar man Coen en hun dochter Inge verraden, opgepakt en via Westerbork naar Bergen-Belsen gedeporteerd. Vlak voor de bevrijding sterven Paula en Coen. Hun drie kinderen overleven de oorlog.

Deze ontspoorde wereld - het oorlogsdagboek van Paula Bermann, Uitgeverij Balans, ISBN 9789460038792, 2018, paperback, 320 pagina's

Bestel het boek hier.

‍

‍De Joodse gemeente te Apeldoorn en Het Apeldoornsche Bosch, Sjoerd Laansma, Walburg Pers,
ISBN 9060113055, 1979, paperback, 80 pagina's

Te koop via www.boekwinkeltjes.nl

‍

Dit boek, een uitgave van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork, beschrijft de ontruiming van Het Apeldoornsche Bosch en de keuzes waarvoor patiënten en verplegend personeel voorafgaand aan de ontruiming gesteld werden.

De ontruiming van Het Apeldoornsche Bosch, 20-21 januari 1943, Dirk Mulder en Christel Tijenk, Herinneringscentrum Kamp Westerbork, ISBN 9789072486523, 2014, hardcover, 42 pagina's

‍

B.W. de Vries, ISBN 9789655551365, 100 pagina's, in te zien in de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam en bij het NIOD, instituut voor oorlogs- Holocaust- en genocidestudies.

‍

Mischa Hillesum (1920-1943) was een wonderkind met een engelengezicht. Hij gold als het grootste pianotalent dat Nederland in lange tijd had voortgebracht. Maar balancerend op de dunne lijn tussen genialiteit en krankzinnigheid belandde hij al op jonge leeftijd in Het Apeldoornsche Bosch. Daar betoverde hij patiënten en personeel met zijn spel.

‍Tijdens de bezetting schitterde hij – als Joodse musicus verbannen uit het openbare leven – op illegale Zwarte
Avonden, maar zijn zuster Etty herkende de tragiek achter de schittering. Zij noteerde in haar beroemde dagboek:
"Wat doet het er allemaal toe, jouw briljante spel, het verrukte, ook wel zeer sensatiebeluste publiek, zolang er die lijdenstrek is om je vertrokken zwakke mond."

Willem Andriessen, directeur van het Amsterdams Conservatorium, die hoopte Mischa Hillesum te kunnen behouden, stuurde een aanbevelingsbrief naar de bezetter. De grote dirigent Willem Mengelberg deed hetzelfde. Maar Mischa weigerde een uitzonderingspositie en verkoos solidair te zijn met zijn ouders. In september 1943 werd het hele gezin, inclusief Mischa, weggevoerd.

Via de werdegang van dit wonderkind – zijn geniale composities, zijn hartstochten en zijn wonderlijke streken, maar ook zijn destructieve escapades en psychoses – belicht Mischa’s spel ook
de andere Hillesums, die ieder op hun eigen, begaafde wijze hun leven betekenis gaven.

‍Mischa's spel en de ondergang van de familie Hillesum, Jan Willem Regenhardt, Uitgeverij Balans, ISBN 9789460033711, 2012, hardcover, 224 pagina's

Bestel het boek (+ CD) hier.

De markante broers Battus en Gait wonen heel hun leven al samen in de ouderlijke boerderij aan de rand van Apeldoorn. Ze eten wat het land hun biedt, stropen af en toe een konijn, halen sterke verhalen op over de oorlog en delen lief en leed. Jaren na hun dood ontdekt hun neef Rudolf dat de werkelijkheid echter heel anders in elkaar steekt dan is verteld. Een van de broers blijkt zijn oorlogsverleden altijd te hebben verzwegen.

De lafaard verhaalt over een wereld die niet meer bestaat en draait om de vraag: wat werd er allemaal niet verteld na de oorlog en hoe kun je de ander dan ooit écht helemaal kennen – zelfs iemand die je zo na staat als je eigen broer?

‍Bas Steman (Zutphen, 1971) schreef biografieën van Ramses Shaffy en Leontien van Moorsel. Zijn romandebuut De aankomst (2013) werd uitgeroepen tot wielerroman van het jaar. Zijn tweede roman Morgan, een liefde beleefde acht drukken.

De lafaard, Bas Steman, uitgeverij Nieuw Amserdam, ISBN 9789046828946, 208 pagina's

Bestel het boek hier.

Als Aaltje van Zweden op een morgen naar buiten kijkt, komt uit het niets deze gedachte bij haar op: wat als je in gevaar was tijdens de Tweede Wereldoorlog en niemand iets deed? Als moeder van Benjamin, een kind met autisme en een verstandelijke beperking, dringt zich al snel een volgende vraag op: wat gebeurde er eigenlijk met kwetsbare kinderen in de oorlog? Wat volgt is een intensieve zoektocht naar verhalen uit die tijd.

Als een samenleving onder druk komt te staan, zijn mensen met een beperking a sinds mensenheugenis de eersten die daaronder te lijden hebben. Ze worden vaak buiten de maatschappij geplaatst terwijl ze anderen ook zoveel te bieden kunnen hebben. In Waar ben je thuis? neemt Aaltje van Zweden de lezer mee bij haar persoonlijke en historische zoektocht naar een plek voor kwetsbare mensen, toen en nu. Het is een hartstochtelijk pamflet over de zorg voor vergeten groepen waarin Apeldoorn en Het Apeldoornsche Bosch een belangrijke plek innemen.

Aaltje van Zweden-van Buuren (1963) is oprichter en bestuurslid van Stichting Papageno, die steun verleent aan gezinnen met kinderen met autisme. In 2016 ontving zij de prestigieuze Hélène de Montigny-prijs voor haar inzet voor deze zaak. Van haar verscheen in 2017 de bestseller Om wie je bent, over haar eigen geschiedenis en over die van haar zoon Benjamin. Samen met dirigent Jaap van Zweden heeft ze vier kinderen.

Bestel het boek hier

Op 9 maart 1941 begint de dan 27-jarige Etty Hillesum een dagboek. Terwijl de nazi’s haar als Joodse vrouw in Amsterdam steeds openlijker vervolgen, getuigt zij van een imponerende geestelijke vrijheid. Haar aantekeningen over de liefde, erotiek, familierelaties, vriendschap, geloof, zinloze haat en lotsverbondenheid zijn zeer persoonlijk, zeldzaam eerlijk en tegelijkertijd volstrekt universeel.

Sinds de eerste publicatie van haar dagboeken en brieven hebben de geschriften van Etty Hillesum (1914-1943) wereldwijd miljoenen lezers geïnspireerd. Maar wie was ze eigenlijk? Welke vrouw van vlees en bloed gaat schuil achter haar mooie woorden? 

Judith Koelemeijer wist een schat aan nog onbekend materiaal te verzamelen. In deze biografie geeft zij een verrassend nieuw perspectief op Etty’s rusteloze jeugd, haar linkse studentenjaren en haar keuze om ‘het lot van haar volk te delen’ en niet onder te duiken. Etty Hillesum blijkt iemand met vele gezichten, getekend door een beladen familiegeschiedenis waaraan zij zich tenslotte tóch weet te ontworstelen.

Etty Hillesum – Het verhaal van haar leven is de meeslepende geschiedenis van een jonge, gepassioneerde vrouw die ook onder de meest gruwelijke omstandigheden trouw bleef zichzelf en aan haar idealen.

Judith Koelemeijer (1967) is schrijver van literaire non-fictie. Zij brak in 2001 door met haar familiegeschiedenis Het zwijgen van Maria Zachea, waarvan meer dan 350.000 exemplaren verkocht werden. Ook haar volgende boeken, Anna Boom (2008) en het autobiografische Hemelvaart – Op zoek naar een verloren vriendin (2013) werden bestsellers. Haar werk werd onder meer bekroond met de NS Publieksprijs en het Gouden Ezelsoor voor best verkocht literair debuut.

Etty Hillesum - Het verhaal van haar leven, Judith Koelemeijer, Uitgeverij Balans, ISBN 9789463821742, paperback, 512 pagina's

Bestel het boek hier.

‍

‘Elk ogenblik, elke ontmoeting, is een kans om iets te veranderen.’

De eerste twee jaar van zijn leven bracht Awraham Soetendorp door op een onderduikadres. Op zijn vijfentwintigste begon hij, als jongste rabbijn van Nederland, met ‘het werk van vrede en hoop’ en groeide hij uit tot de stem van liberaal-Joods Nederland. Aan de vooravond van zijn tachtigste verjaardag blikt hij terug. Hij deelt de belangrijkste inzichten die hij opdeed in een rijk en bevlogen leven dat getekend werd door de oorlog en de gevolgen daarvan. Waar het om gaat, betoogt hij, is dat verdriet en woede niet de overhand krijgen, maar dat de balans doorslaat naar optimisme. Wat betekent een moedig en hoopvol leven, voor jezelf en voor de ander? Levenslessen van een rabbijn is een noodzakelijk boek over verlies, verzet en verzoening.

Awraham Soetendorp (1943) is emeritus rabbijn van de Liberaal Joodse Gemeente in Den Haag. Zijn leven lang zette hij zich in voor een rechtvaardiger wereld, onder andere met de Wereld Unie van Progressief Jodendom, het Global Forum of Spiritual and Parliamentary Leaders en de Week van Respect. 

Annemiek Leclaire (1969) werkt als journalist voor Vrij Nederland, NRC en Flow. Daarnaast heeft ze een gesprekspraktijk voor zingevingsvraagstukken.

Levenslessen van een rabbijn, Annemiek Leclaire, Uitgeverij Balans, ISBN 9789463822411, 256 pagina's

Bestel het boek hier

‍

In twee lange brieven beschreef Etty Hillesum aan haar vrienden het leven in doorgangskamp Westerbork. Ze geven een zeldzaam beklemmend en indringend beeld van wat zich binnen de prikkeldraadomheining afspeelde: dramatisch, kleurrijk, bitter, intens. Met altijd op de achtergrond de angst voor de trein, die elke dinsdag vertrok naar het oosten, naar een land waaruit iedereen vreesde niet meer terug te keren.

Wie Twee brieven uit Westerbork leest, vergeet ze nooit meer. Ze vormen een hoogtepunt binnen de literatuur die uit de Tweede Wereldoorlog is voortgekomen en beschrijven tegelijkertijd het dieptepunt in de Nederlandse geschiedenis: hoe meer dan honderdduizend Joden via Westerbork naar hun ondergang werden geleid.

Twee brieven uit Westerbork, met een voorwoord van Kitty Herweijer, Uitgeverij Balans, ISBN 9789463823685, 80 pagina's

Bestel het boek hier.

Honderdduizenden Nederlandse mannen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog gedwongen om in Duitsland te werken. Deze Arbeitseinsatz was een cruciale en nietsontziende manier om de oorlog gaande te houden. De meesten zwegen later over wat ze er hadden meegemaakt en het is nog altijd een onderbelicht hoofdstuk in de Nederlandse oorlogsgeschiedenis. De vader van Tim Overdiek was zo’n dwangarbeider. Ook hij weigerde tot zijn dood over zijn tijd in Duitsland te praten. Het was traumatisch geweest, zoveel was duidelijk. Maar over wat er precies was gebeurd, sprak hij nooit.

In dit boek reconstrueert Overdiek na een lange speurtocht op onvergetelijke wijze de lotgevallen van zijn vader en de mensen om hem heen, die in 1943 uit Tilburg naar een Duitse fabriek in Krefeld vertrokken. Het is een ultieme poging om hun verhalen alsnog te vertellen, als eerbetoon aan die heel gewone Nederlandse jongens die terechtkwamen in de Duitse oorlogsmachine.

Tim Overdiek (1965) is therapeutisch coach en schrijver. Hij was jarenlang journalist voor NOS Nieuws in binnen- en buitenland. Na het overlijden van zijn vrouw publiceerde hij Tranen van liefde, dagboek van een weduwnaar (2010). Samen met Wim van Lent schreef hij Als de man verliest, omgaan met tegenslag, verdriet en rouw (2019).

www.zwijgendevaders.nl

Zwijgende vaders, Tim Overdiek, Uitgeverij Balans, ISBN 9789463823395, 256 pagina's

Bestel het boek hier.

‍

De legendarische Han Hollander was de eerste en lange tijd enige sportverslaggever op de Nederlandse radio. In maart 1928 debuteerde hij bij de nog jonge AVRO met een rechtstreeks verslag van de voetbalinterland Holland-België. Zijn optreden, vanuit een mobiel hokje op het dak van het stadion, was direct een sensatie. Hollander zette de toon voor de generaties radioverslaggevers die na hem zouden komen, van Theo Koomen tot Jack van Gelder.

In deze meesterlijke en meeslepende biografie vertelt een andere bekende opvolger, Govert van Brakel, hoe de Joodse volksjongen uit Deventer zich eerst opwerkte tot Telegraaf-journalist en oprichter van Go Ahead Eagles, om daarna door te breken als radiostem. Han Hollander was een van de bekendste Nederlanders van de jaren dertig. Aan zijn carrière kwam een abrupt en tragisch einde door de Tweede Wereldoorlog. Hollander werd in 1943 in Sobibór vermoord.

Dagblad De Stentor publiceerde een artikel over Han Hollander dat hier te lezen is.

Govert van Brakel (1949) werkte meer dan veertig jaar bij de radio. Luisteraars kennen zijn stem van Langs de Lijn, Met Het Oog Op Morgen en het NOS-radionieuws. Als presentator en verslaggever was hij tussen 1976 en 2018 in binnen- en buitenland getuige van grote nieuws- en sportgebeurtenissen.

Han Hollander - De eerste radiostem van het Nederlands voetbal, Govert van Brakel, Uitgeverij Balans, ISBN 9789463823845

Bestel het boek hier.

‍